Urodzony w Nicei, zdobył znakomite wykształcenie. Po krótkotrwałym małżeństwie opuścił żonę i wybrał życie pustelnicze jako mnich na Górze Atos. Następnie, przez około 40 lat, był biskupem Filadelfii w zachodniej Azji Mniejszej.

Związany ze znaną bizantyńską rodziną Chumnajnów, podjął się kierownictwa duchowego Ireny, córki wielkiego uczonego i państwowego dostojnika Nicefora Chumnosa. W wieku 12 lat została ona wydana za mąż za cesarza Jana Paleologa, a cztery lata później, po śmierci męża, odeszła do klasztoru Zbawiciela w Konstantynopolu, przybierając imię Eulogia.

Filokalia zawiera pouczenie, pierwotnie skierowane do Ireny Eulogii Chumnajny, pt. O ukrytym działaniu w Chrystusie, oraz Dziewięć rozdziałów. Teoleptos nie prezentuje sytematycznej nauki o modlitwie, ale podaje zbiór porad i wyjaśnień. Zaleca skupienie umysłu na Bogu, czujność, nieustanne wzywanie Pana, skruchę. Uwzględnia różne formy modlitwy indywidualnej i liturgicznej: recytację psalmów, medytacyjną lekturę Pisma Świętego (lectio divina), pamięć o Bogu oraz modlitwę umysłu.

Biskup Filadelfii zajmował się jednak nie tyle rodzajami modlitwy, ile znaczeniem różnych funkcji umysłu podczas jej praktykowania. Wskazywał też drogę do kontemplacji, którą opisywał jako widzenie i poznanie Boga, dokonujące się bez użycia obrazów i pojęć, a także jako doświadczenie światła.

Teoleptos uchodził za bezpośredniego ucznia Nicefora Pustelnika i był współczesnym św. Grzegorzowi z Synaju. Żył więc w okresie rozwoju metod psychosomatycznych, związanych z modlitwą Jezusową. Nigdy jednak do nich nie nawiązywał. Kierując swe pisma do mniszek, zalecał jedynie ciągłą pamięć o Bogu i nieustanne wzywanie świętego Imienia. Oryginalność tego autora polega na tym, że nie przedstawiał modlitwy zarezerwowanej dla wąskiego grona eremitów (nazywanych „hezy­chas­ta­mi”). Traktował ją raczej jako ważny element wspólnotowego życia monastycznego, albo ogólnie, kościelnego, które skupia się na liturgii i miłości braterskiej.

ks. Józef Naumowicz (notka biograficzna z wyboru tekstów z Filokalii)